Dolgu Mazisi
İnşaat işlerinde yapılan şeyler aslında doğaya uymaktır. Proje güzergahında kimi zaman kazı işleri, kimi zaman dolgu işleri, kimi zaman da sanat yapısı olarak adlandırdığımız beton veya taş imalatlar yaparak güzergahın bir noktadan diğerine ulaşması için çalışılır.
Dolgu, güzergahın ayrılmaz bir parçasıdır. Dolgu yapma işlemi , baraj, yol, sulama kanalı , binaların temeli altında kalan saha dolgularında özel bir işlem ile oluşturulur. Dolgunun aşamaları genel olarak şu şekildedir.
1. OCAK – Dolguda kullanılacak dolgu malzemesi (kil) jeolojik etüd sonucu dolguya elverişli malzeme sahalarından temin edilir. Genel olarak Ocak olarak adlandırılır. Büyük projeler için büyük miktarlarda gerektirdiği için inşaat öncesi yer ve saha olarak belirlenir. Ocak her zaman için kazı yapılacak bir saha olmayabilir, önceden başka bir nedenle kazılıp stok edilmiş (depolanmış) malzeme de dolgu malzemesi olarak kullanılabilir. Malzemenin Jeolojik Etüd ile dolguda kullanılmaya elverişli olduğu tespit edilmelidir. Yapılan zemin etüdünde malzemenin yoğunluğu tespit edilir. Sıkışma özellikleri belirlenir.
2. Dolguya elverişli malzeme nedir? Dolguya elverişli malzeme , kil ihtiva eden, sıkıştırılabilir, sıkışma işlemine tabi tutulduğunda sıkışmış şeklini muhafaza eden, su geçirimsiz ve zamanla maruz kalacağa basınca karşılık sıkışmış halini muhafaza eden malzemedir. Diğer bir deyiş ile, bir yol dolgusu yaptığımızda üzerinden geçen trafik nedeniyle çöksün istenmez. Her dolguda kabul edilen çökme vardır. Bunu kabul edilebilir sınırda tutmak önemlidir.
a.Bir ekskavatör OCAK’ta yükleme yapıyor.
b.Bu Ocak sulama kanalı dolgusunda kullanılmak amacıyla tespit edilmiş, Kil Ocağı’dır.
c.Ocak izni, Kamu ihalelerinde İhale yapan kurum tarafından alınır. Özel işler için Ocak İzni Ocak İşletmecisi tarafından Valiliklerden alınır.
3. KAZI-YÜKLEME : Ocaktan kazı yapmak birkaç şekilde mümkündür. Yukarıdaki resimde olduğu gibi Ekskavatör ile doğrudan kazı yapılır. Günlük dolgu için kazı yapılacak malzeme miktarına Ekskavatör büyüklüğü ve sayısı tespit edilir. Ekskavatörün kapasitesinin üzerinde bir ihtiyaç için Ocakta malzeme Dozer ile çıkarılır, Yükleyici ile yüklenir. Kazı miktarı m3 ‘dür. Kazı miktarı ocaktaki alandan hesaplanmaz, yapılan dolgu hacmi üzerinden yapılır. Burada dikkat edilecek husus, 1 m3 dolguyu oluşturmak için (%95 Sıkıştırılmış dolgu için) 1,1 m3 ocaktan kazı yapmak gereklidir. Ocak ihtiyacı buna göre belirlenir.
4. NAKLİYE : Günlük dolgu ihtiyacına , Ocak ile dolgu arasındaki mesafeye göre Kamyon sayısı belirlenir. Taşınan malzemenin hak edişi ton olarak alınır. Bu nedenle ocak için yapılan deney sonuçlarında malzeme yoğunluğu hesaplanmıştır. Yapılan dolgu hacmi ile malzeme yoğunluğu çarpımı ile nakliye hak edişi hesaplanır. Dolgu yoğunluğu kil için ocaktan bağımsız olarak 1,8 t/m3 kabul edilebilir. DSİ Proje İnşaat Birim Fiyat tarifleri tüm dolgu işlerinde yoğunluğu 1,8 t/m3 kabul eder.
a. Nakliye , dolgu yapılan güzergah üzerinden yapıldığı gibi eğer yoksa Ulaşım Yolu yapılarak da yapılır. Ulaşım Yolu ayrıca projelendirilir.
b. Yakıt tüketimi asfalt’ da 1 km için ton başına daha düşüktür. Ham yol asfalt olmayan ulaşım yoludur. Ulaşım yolunun tamamı Ham Yol ise Nakliye fiyatı %25 arttırılır A=1,25 ‘dir. A= Ham Yol/ Toplam Yol (Toplam Yol =asfalt yol +ham yol)
5. SERME: Dolgu alanına gelen malzeme boşaltılır ve serilir. Serme işlemi genellikle dozer veya paletli yükleyici ile yapılır.
a. Kamyondan malzeme boşaltılıyor. Soldaki görevli HOPHOPÇU. Manevra ve boşaltma yerini gösteriyor, araç seferlerini rapora kaydediyor
b. Boşaltılan malzeme paletli yükleyici ile seriliyor. Dolguya gelen malzeme max 30 cm yükseklikte serilir ve sıkıştırılır. Kil dolgular için bu kriter uygulanır.
6. SULAMA- SIKIŞTIRMA: Serilen malzeme , malzemenin sahip olduğu rutebeti (nemi) kaybetmemesi için sulanır ve sıkıştırılır. İçerisinde %25 den daha fazla yumuşak kaya ihtiva eden malzemeler sulama kanalı dolgularında kullanılmaz. %25 ‘den daha fazla kaya
içeren dolgu malzemesi silindir ile sıkıştırılmaz, seren iş makinesinin sıkıştırması yeterli kabul edilir. (DSİ Sulama Teknik Şartnamesi)
a. Yukarıda Arazöz ün dolgu serilen yüzeyi suladığı görülüyor. Sulanmayan kuru malzeme silindir ile de olsa sıkışmaz dağılır. Sıkışmanın sağlıklı olabilmesi için nemli olması gerekir. Aşırı su çamurlaştırır, sıkışmaya engel olur. Sulama hak edişi dolguda kullanılan suyun ton cinsinden miktarına göre ödenir. Bu miktar tutanak ile belirlenir
b. Sıkıştırma silindir ile yapılır. Resimde, Titreşimli düz tanburlu silindir görülüyor. Silindir tipi farklı olabilir. Silindir hak edişi saat cinsinden alınır. Silindir dolgu için çalıştığı saat tutarı tutanak ile tespit edilir
Greyder , Paletli yükleyicinin kabaca serdiği dolgu malzemesinin reglaj (ince tesviyesini) yaparak dolgunun nihai kotuna ve silindirin sıkıştırmasına hazır hale geliyor.
c. Greyder, yol ve dolgu işlerinin ayrılmaz bir parçasıdır. Dozer ve yükleyici gibi serici makineler yapıları gereği serme hassasiyetleri yoktur. Greyder birkaç cm hassasiyet ile dolgunun düzenlenmesini ya da enine eğim verilmesini sağlar.
d. Yukarıda, bir sulama kanalı için yapılan dolgunun hikayesini anlatmaya çalıştık. Kil dolgu bir baraj gövdesi, bir otoyol dolgusu veya kanal dolgusu olsun benzerlik gösterir. Sulama kanalında hazırlanan platform (dolgu yüzeyi) kazılır, otoyolda üst yapı malzemesi ile asfalt eklenir, baraj dolgusunda kil çekirdektir, her iki yanı kaya ile kaplanır Hepsinde dolgu sabır ister. Binlerce m3 malzeme elle konuyormuşçasına cm cm serilir ve sıkıştırılır, sıkıştırma deneyi yapılır. Sıkışması test edildikten sonra üzerine yeni tabak serilme izni verilir. Unutmayınız, bir dolgu en zayıf tabakası kadar sağlamdır Topograf ekibince hazırlanmış yüzey Ekskavatör işaretlenmiş kanal kesitini kazıyor, kazının her metresinde kot tahkiki yapılarak eğimin korunması sağlanıyor. Resimdeki kanal taban eğimi her 100 metrede sadece 2 cm’dir Beton kaplaması yapılmış sulama kanalı
|
