DONANIM DERS NOTLARI

BÖLÜM I: DONANIM BİRİMLERİ

A.     DONANIM KAVRAMI

Bilgisayar kullanıcıdan aldığı bilgileri işleyerek, kullanıcıya geri veren elektronik bir aygıttır. Bilgisayar, çok hızlı işlem yapabilen, bilgileri saklayabilen ve istenildiğinde eksiksiz olarak bu bilgileri verebilen, değişik alanlarda kullanılabilen bir aygıttır.

Bilgisayar genel olarak 2 bölümden oluşur. Bunlar DONANIM ve YAZILIM’DIR.

Donanım: Bilgisayarın fiziksel olan bütün parçalarına verilen genel addır.

Yazılım: Donanımı kullanmamızı sağlayan programların genel adıdır.

Donanım olmadan yazılım, yazılım olmadan donanım hiçbir işe yaramaz.

B.     DONANIMI OLUŞTURAN BİRİMLER

Bilgisayar donanımı iç ve dış olmak üzere iki bölümden oluşur. İç donanım birimleri; Bellekler, Anakart, Ekran kartı, I/O Kartları, Diğer donanım kartları, Portlar, Genişleme yuvaları, Güç kaynağı olarak sıralanabilir. Dış donanım birimleri ise;  Klavye, Ekran, Fare, Yazıcı, tarayıcı, Modem, Işıklı kalem, Barkod Okuyucu, Optik okuyucu, Joyistik, Mikrofon, Hoparlör olarak sayılabilir.

Dış Donanım birimleri ise iki bölüme ayrılır.

Giriş Birimleri: Bilgisayara bilgi girmek için kullanılanlar. Bunlar; Klavye, Fare, Tarayıcı, Kamera, Barkod Okuyucu, Joyistik, Işıklı kalem, Optik Okuyucu, Mikrofon.

Çıkış Birimleri: Bilgisayardan bilgi almak için kullanılırlar. Bunlar; Ekran, Yazıcı, Hoparlör.

C.     İÇ DONANIM BİRİMLERİ

1- Bellekler:

Bellekler Yarı İletken ( Ana Bellekler ) ve Çevresel Bellekler olmak üzere ikiye ayrılır.

a) Yarı İletken Bellekler ( Ana Bellekler) : Ana bellekler RAM ve ROM olmak üzere ikiye ayrılır.

1)      Rasgele Erişimli Bellekler (RAM- Random Access Memory) : En hızlı gelişen bellek çeşididir. Hem okunabilir hem yazılabilir belleklerdir. Veri geçici tutulmaktadır. Çalışma sırasında bilgileri üzerinde tutar. Güç kesildiğinde tüm bilgiler silinir. Bu tür belleklerde bilgi istenildiği anda belleğin istenilen yerine yazılır ve kolayca okunur. Herhangi bir bellek alanındaki bilgiye kolayca erişilebilir.

Bilgisayar RAM belleği, çalışır durumda olan programları saklamak için kullanır. Belleğin bilgisayarın performansı ile yakından ilgisi vardır. Bu nedenle ne kadar çok belleğimiz varsa o kadar iyidir. Ana kartımızın türüne göre Ram kullanmamız gerekir.  Anakart üzerinde RAM belleklerin yerleştirildiği yuvalar bulunur.

RAM bellekler Statik RAM (SRAM) ve Dinamik Ram (DRAM) olmak üzere ikiye ayrılır.

1- SRAM: Elektrik akımı uygulanır uygulanmaz veri depolama yeteneğine sahip RAM’lardır. Çok pahalı ve çok hızlı bir RAM çeşididir. Bu nedenle işlemcilerim tampon belleği (Cache) olarak kullanılır. Cache bellek, mikroişlemcinin belleğe her erişiminde, yavaş DRAM’i beklemesin diye ana bellekle işlemci arasında hızlı bir ara bellektir.

2- DRAM: Dinamik bellekte veri, belleğe enerji verildiğinde 2-3 ms içinde enerji desteklenmesi yapılmazsa kaybolur. Verinin bozulmadan korunabilmesi için tazeleme devresi kullanılır. DRAM’in avantajı az güç harcaması ve ucuz oluşudur.

Dinamik RAM günümüzde sistemin ana belleğini oluşturan RAM çeşididir. DRAM SRAM’e göre çok daha yavaştır.

DRAM Bellekler yapı ve şekillerine göre SIMM, DIMM ve RIMM olmak üzere üçe ayrılır.

Dikkat Çekme: Bilgisayarda belleğin kullanım amacı öğrencilere anlatılır. İnsan belleği ile bilgisayardaki belleğin aynı işlevi görüp görmediği sorulur. Dersin sonunda bu soruyu tekrar sorulacağı belirtilir. Güdüleme: Bu ders de bilgisayarın en önemli birimlerinden olan belleklerin işleneceği belirtilir. Gözden Geçirme: Bir önceki ders de bahsedilen bilgisayar birimleri tekrarlanır. Bunlardan İç Donanım Birimleri söylenir. Belleklerin bu ders de daha yakından inceleneceği söylenir.

Ölçme - Değerlendirme

1-       Belleklerin kullanım amacını açıklayın?

2-                  Genel olarak kaç çeşit bellek vardır? Açıklayın?

3-       RAM nedir? Açıklayın.

4-       SRAM ve DRAM arasındaki farkı açıklayın?

5-       SRAM’ler nerede kullanılır? Avantajı nedir?

6-       DRAM’ler nerede kullanılır? Avantajı nedir?

RAM Çeşitleri:

a) 30 Pinli SIMM RAM: 386 ve daha öncesi bilgisayarlarda bulunur. 30 pinlidir. Günümüzde kullanılmamaktadır.

b) EDO RAM: 486 ve Pentium tabanlı bilgisayarlarda kullanılır. 72 pinlidir. Makine içinde tek olarak çalışmazlar mutlaka çift olarak takılmalıdır. 2MB, 4MB, 8MB, 16MB ve 32 MB olarak bilinirler.  33–66 MHZ hızlarında çalışırlar.

c) SD RAM (Senkronize DRAM) : Pentium PII, PIII, PIV tabanlı bilgisayarlarda bulunur. 168 pinlidir. Makine içinde tek başına kullanılabilirler. 66–100–133 MHZ hızlarında çalışanları vardır. 16 – 32 – 64 – 128 – 256 MB olarak bilinirler.

d) RD RAM (Direct Rambus DRAM) : PIII ve PIV lerde kullanılmaya başlanmıştır. 184 pinlidir. Kendi başlarına çalışabilirler. RD RAM’ların hızı 400 MHZ’den başlayıp 800MHZ’e ulaşmaktadır. 64MB’dan 512MB kapasiteli RD RAM bulunmaktadır.

e) DDR SDRAM (Double Data Rate SDRAM) : 184  pinlidir. 256 MHZ hızında çalışabilirler ve 256 – 512 MB kapasitede olanları vardır.

2) ROM Bellekler ( Read Only Memory)

ROM bellekler sadece okunabilir belleklerdir. Bilgisayarda güç kesilse dahi ROM belleklerdeki bilgi silinmez. ROM bellekler genelde, bilgisayarın çalışması için gerekli bir dizi işletim sisteminin komutlarını tutarlar. RROM belleklere bilgi, üretici firma tarafından bir defaya mahsus olmak üzere yazılırlar. Teknolojinin hızlı bir şekilde delişmesiyle sonradan programlanabilen ROM çeşitleri çıkmıştır. Kısaca ROM çeşitleri;

ROM: Standart ROM üzerindeki bilgiler hiçbir şekilde değiştirilemez ve silinemez.

PROM ( Programlanabilir ROM) : Bunun çeşidine bilgi bir defa yazılabilir. Bu yazma işleminden sonra bilgi kalıcıdır. Bu günümüzdeki CD-ROM’a benzetilebilir. Bilgiler bir defa yazıldı mı bir daha silinemez.

EPROM : (Erasable Programmable ROM):  Bu tip ROM’lara bilgi yazılıp silinebilir. Bilgiler ültraviyole ışığı ile silinebilir. Böylece ROM’a yazılabilir özelliği tekrar kazandırılabilir. 

EEPROM (Electirically Erasable Programmable ROM): Günümüz bilgisayarlarında kullanılan ROM çeşididir. ROM’daki bilgileri silmek için elektrik kullanılır.

FLASH ROM: EEPROM’un gelişmiş ve yaygın olan bir ROM tipidir. Bu ROM’a bilgi yazmak çok daha kolaydır. Böylece BİOS güncellemeleri çok daha kolay yapılabilmektedir. 

RAM ve ROM arasındaki farklar: RAM ve ROM yüksek hızlarda çalışan belleklerdir. ROM belleğin içerdiği bilgi değiştirilemez. ROM bellek CPU’ya ilk ne yapması gerektiğini söyleyen komutlara sahiptir. Genellikle bu komutlar işletim sisteminin RAM belleğe yerleşmesini sağlar.

Dikkat Çekme: Öğrencilere RAM ve ROM bellekler gösterilir. RAM ve ROM belleklerin bilgisayar için vazgeçilmez bir parça olduğu söylenir.

Güdüleme: Bu ders de günümüzde kullanılan RAM çeşitleri işleneceği söylenir. ROM belleğin niçin önemli olduğu söylenir.

Gözden Geçirme: Bir önceki ders de bahsedilen yarıiletken bellekler kısaca tekrar edilir.

Ölçme – Değerlendirme

1-       Günümüzde kullanılan RAM çeşitleri nelerdir?

2-       ROM bellek nedir?

3-       ROM belleğin kullanım amacı nedir?

4-       RAM ve ROM bellek arasındaki fark nedir?

b- Çevresel Bellekler: Bilgisayarda yapılan çalışmaların kalıcı olarak depolandığı birimlerdir. Mekaniktirler. Yani hareketli parçalardan oluşurlar. Bu nedenle Ana Belleklere göre yavaş çalışırlar. Bunlar Sabit Disk, Disket, Cd- Rom, Cd- Writer, Dvd- Rom olarak sıralanabilir.

1) Sabit Disk: Tüm program ve bilgilerimiz burada saklanır. Sabit disleri diğer çevresel belleklerden ayıran en önemli özellikleri, kapasitesinin çok yüksek oluşu, çok hızlı oluşu ve kasanın içinde sabit oluşudur.  (Örnek bir disk öğrencilere gösterilerek, çalışma mantığı anlatılır.)

Bilgisayarın açılma hızı, programların ilk yüklenme hızı doğrudan sabit diskin hızına bağlıdır. Sabit diskin hızı da dönüş hızına bağlıdır. Günümüzde 7200 devir/sn ve 5400 devir/sn dönüş hızına sahip diskler vardır.  Ayrıca Diskin kapasitesi de ne kadar bilgi alabileceğini belirler.

Sabit diskler ana karta IDE kablosu ile bağlanırlar. Bir kabloya 2 adet sabit disk takılabilir. Bunlardan biri ana aygıt (master) değeri ise ikincil (slave) aygıt olacaktır.

Sabit disklerin kullanımına dikkat edilmesi gerekir. En küçük bir darbede disk hasar görebilir.

2) Disket: Disketler taşınabilir bellek birimleridir. Disket sürücüler tarafından okunurlar. Bir bilgisayara en fazla 2 tane disket sürücü bağlanabilir. Bunlar A: ve B: ile ifade edilir. Günümüzde 3,5 inçlik disketler kullanılmaktadır. Bunlar 1,44 MB kapasitelidir. Bunlardan önce 5,25 inçlik disketler kullanılmakta idi ve bunların kapasitesi de en fazla 1,2 MB idi. Bilgisayarda en az bir tane disket sürücü bulunmak zorundadır.

3) CD – ROM: Cd-Rom’lar sadece okunabilen ve taşınabilir bellek üniteleridir. Disketlere göre kapasiteleri ve hızları çok daha fazladır. Bu nedenle çok kullanılırlar. CD-Romlarda okuma işlemi ışık ile yapılır. CD-Rom üzerindeki kir ve toz okumayı engeller.

Günümüzde kullanılan CD-Romların hızı genellikle 52X ‘dir.(1X=150 KB/Sn) Kapasiteleri ise yaklaşık olarak 700 MB’dır.

4) CD – WRITER: Bilgisayarda ki bilgileri CD-ROM’a kaydetmeye yarayan aygıttır. 2 çeşidi vardır.

CD -  R (Recordable) : Bir defa yazılabilir.

CD – RW (Rewriter) : Defalarca yazılıp silinebilen Cd-Romlardır.

Günümüzde 52X yazma, 24X silme ve 52X okuma hızına sahip Cd yazıcılar vardır. Bu nedenle CD yazıcı hızları 52X24X52 olarak ifade edilir.

5) DVD – ROM: CD – ROM’a benzerler. Farkları ise çok fazla miktarda veri saklayabilmeleridir. Bir DVD disk tek başına 17 GB’a kadar bilgi saklayabilir. Günümüzde 24X hızında DVD-ROM’lar bulunur.(1X = 1352 KB/Sn)

Dikkat Çekme: Bilgisayara kaydedilen verilerin kalıcı olmasını sağlayan bellek ünitelerinin işleneceği söylenir.

Gözden Geçirme: Daha önceki derslerde işlenen bellekler, kısaca hatırlatılır.

Ölçme – Değerlendirme

1-                  Çevresel bellekler ile ana bellekler arasındaki farklar nelerdir?

2-                  Çevresel belleklerden bilgisayar için en önemlisi hangisidir? Niçin?

3-                  Disket ile CD-ROM’u kıyaslayın.

4-                  DVD –ROM ile CD- ROM kıyaslayınız.

5-                  16X CD ile 2X DVD nin hangisi daha hızlı veri aktarır? (16*150=2400 , 2*1352=2704)

2) Anakartın (Main Board) İncelenmesi: Bütün kartların anasıdır. Çünkü PC’nin diğer parçaları bir şekilde ana karta bağlanırlar. Yani PC’nin sinir sistemi anakartın üzerinde yer alır. Bir PC’nin hangi özelliklere sahip olabileceğini anakart belirler.

a) Yonga Seti (Chipset) : Anakartın beynini oluşturan entegre devredir. PC içindeki tüm veri akışını denetler. Günümüzde en yaygın Chipset’i Intel üretmektedir. Bunu yanında ALI, VIA ve SIS gibi üretici firmalar vardır.

b) Veri Yolu : PC içindeki bileşenlerin birbiri ile haberleşmesini sağlayan devrelere Veri Yolu (BUS) denir. Tüm veri yolları 2 bölümden oluşur. Bunlar standart  ve adres veri yoludur. Standart veri yolu bilgi, adres veriyolu ise bilginin hangi adrese gideceğini belirler. Bugün bilgisayarlarda ISA, PCI ve AGP veriyolları bulunmaktadır.

c) Portlar ve Konnektörler : Çeşitli aygıtları bilgisayara bağlamak için kullandığımız, kasanın arkasındaki bağlantı noktalarına PORT denir. AT anakartlarda bu portlar kablo ile anakarta bağlanırlardı. Günümüzde ise bu portlar ATX anakartlara doğrudan bağlıdır. Günümüz ATX anakartlarında genellikle  fare ve  klavye portu(PS/2) , 2 seri port (COM1 ve COM2), bir paralel port (LPT ) ve 2 USB portu bulunur. Bunların dışında onboard olan parçaların portlarıda bulunur. Ayrıca anakart üzerinde işlemcileri takmak için soket ve slot olmak üzere 2 çeşit yuva vardır.

d) Önbellek (Cache) : İşlemcinin sık kullandığı bilgileri depoladığı belleklerdir. Genellikle işlemci üzerindedirler. L2 CACHE ve L2 CACHE olmak üzere iki çeşidi vrdır. L1 cache küçük kapasitelidir. L’’den daha hızlıdır. L2 ise daha fazla kapasiteye sahiptir fakat L1 den yavaştır. İşlemci bir bilgiye ihtiyaç duyduğunda ilk olarak L1 cache belleğe bakar orada bulamazsa sıra ile L2 cache, RAM, Sabit Disk, CD- ROM ve bunun gibi diğer bellek ünitelerine bakar.

e) IRQ (Kesme) : İşlemci aynı anda birçok işlemi yapabilir. Mesela Klavye ve fare kullanırken bir yandan da ekrana bilgi gönderir ve sabit diskten okuma yapar . Fakat işlemciye işini yapması için ihtiyaç duyan bir aygıtın ona sinyal gönderebilmesi için ayrı bir hatta ihtiyacı vardır. Bu hatlara IRQ  hattı denir. 0’dan 15 e kadar Kesme hattı vardır. Bir hattı bir aygıtın kullanması gerekir. Birden fazla aygıt aynı IRQ hattını kullanırsa IRQ çakışması hatasıyla karşılaşılır. Bu hata çeşitli şekillerde düzeltilebilir.

f) AT ile ATX Anakartlar Arasındaki Farklar : ATX anakartlar sadece ATX kasalara monte edilebilir.

-          ATX anakartlarda seri ve paralel portlar doğrudan ana kartın üzerine monte edilmiştir.

-          ATX anakartlarda bilgisayar kendisini otomatik olarak kapatabilir.

-          ATX anakartlar AT anakartlara göre daha az güç harcar

-          ATX anakartlarda fare ve klavye için PS/2 denilen

3) Ekran Kartının İncelenmesi: Bilgisayardaki bilgileri ekranın anlayacağı şekle çeviren kartlardır. Monitörler bu karta bağlanır. Üç değişik şekilde üretilmişlerdir. ISA, PCI ve AGP. Günümüzde AGP ekran kartları kullanılmaktadır. Ekran kartının becerisi, üzerinde bulunan işlemci ve bellek miktarına bağlıdır. Günümüzde 64MB ve 128 MB kapasiteli ekran kartları kullanılır. 

Ölçme – Değerlendirme

1) Ana kart ne işe yarar?

2) Veri yolu ne demektir? Örnek verin.

3) Günümüz anakartlarında bulunan portlar nelerdir?

4) IRQ hatlarını açıklayın?

5) Önbellek niçin kullanılır? Çeşitleri nelerdir? Açıklayın.

6) ATX anakartlar ilke At anakartlar arasındaki temel farklar nelerdir?

4- I/O (Input / Output) Kartları: Bilgisayarın dış dünya ile iletişimini sağlayan tüm giriş – çıkışlar bu yolla yapılır. Klavye, fare, ekran kartı, modem, monitör, disk sürücüler bu yolla anakarta bağlanır. Günümüz bilgisayarlarında dört farklı I/O bus çeşidi vardır. Bunlar ISA, PCI, AGP ve USB’dir.

ISA bus en eski ve yavaş olanıdır. 16 bit iletişim kuralını kullanır. 386 ve 486 işlemcili anakartlarda yer alır.

PCI bus, daha hızlı veri aktarım yoludur. 32 bitliktir. Günümüz bilgisayarlarında kullanılmaktadır.

USB bus, en yeni veri aktarım yoludur. Web kameraları, yazıcılar, tarayıcılar ve yeni üretilen bazı donanım parçaları bu veri yolunu kullanmaktadırlar.

AGP sadece yeni geliştirilen ekran kartlarını sisteme bağlamak için kullanılır.

5- Diğer Donanım Kartlarının İncelenmesi:

a-              Ethernet Kartları: Yakın mesafeli ağ oluşturmak için kullanılır. Ethernet kartı diğer bilgisayarlarla haberleşmeyi sağlar. Ethernet kartının hızı, verilerin ağ üzerinden iletim hızını belirler. Günümüzde Fast Ethernet kartları kullanılmaktadır. Bunlar da 100 Mbps hızındadır.

b-             Ses kartları: Ses kartı temel olarak sesleri kaydedip, çalmamızı sağlayan bir genişleme kartıdır. Ses kartları bu işlemleri sayısal olarak gerçekleştirirler. Yani kayıt yaparken sesi sayıya dönüştürür, kayıttan çalarken ise sayıyı sese dönüştürür. Ses kartlarına hoparlör, mikrofon, kulaklık gibi parçalar bağlanabilir.

c-              TV Kartları: Bilgisayardan televizyon izlemek için kullanılan kartlardır.

Ölçme – Değerlendirme

1)       I/O kartları niçin kullanılır?

2)       En son geliştirilen veri yolu hangisidir?

3)       AGP bus ne için kullanılır?

4)       ISA ile PCI arasında ne gibi fark fardır?

5)       Ethernet kartı hangi amaç için kullanılır?

6)       Bilgisayardan ses çıkışı almak için kullanılan kart hangisidir?

7)       Bilgisayarda televizyon seyretmek için ses kartına ihtiyaç varmıdır?Niçin?

6) Portların İncelenmesi: Anakart üzerinde bilgisayara veri giriş-çıkışı için kullanılan bağlantı noktalarına PORT denir.

a)       Paralel Port (LPT) : Paralel port 25 pinden oluşur. Genellikle yazıcı portu olarak da bilinir ve bilgisayarda bir tane olur. Paralel portda 8 bitlik bilginin hepsi aynı anda gönderilir.

b)       Seri Port (COM) : Bir bilgisayar 4 adet COM portuna sahiptir. Bunlar COM1, COM2, COM3, COM4 dür. Seri portda 8 bitlik bir bilginin her bir biti sıra ile tek tek gönderilir.

7) Genişleme Yuvalarının İncelenmesi: Genişleme yuvaları, anakart üzerinde diğer aygıtların takıldığı yuvalardır. Üç gurupta toplanır.

a)              ISA: Anakartın kenarına yakın yerde bulunan uzun ve siyah renkteki kart yuvasıdır. 17 yıldan beri kullanılan eski bir veriyolu mimarisidir. Günümüzde çok yavaş kalmaktadırlar ve kullanımı oldukça azalmıştır. Yeni anakartlar da ISA yuvası bulunmamaktadır.

b)             PCI: 1993 de geliştirilmiştir. Anakartda, beyaz renkte ve genellikle 5 tane bulunurlar. ISA yuvalarına göre hızlıdır ve boyları kısadır.

c)              AGP: Sadece ekran kartı için geliştirilmiş veriyoludur. Çünkü günümüzde kullanılan programlar ( 3 boyutlu grafikler, tam ekran video, 3 boyutlu oyunlar vb...) ekran kartının çok hızlı çalışmasını gerektirmektedir. Bu nedenle ekran kartları için, PCI dan daha hızlı olan AGP yuvaları geliştirilmiştir.

8) Güç Kaynaklarının İncelenmesi: Bilgisayarın girişindeki 220 Volt olan elektriği 12 Volta indirmek ve elektriği ihtiyacı olan birimlere dağıtmak için kasanın içinde güç kaynağı bulunmaktadır. Bu güç kaynaklarının içinde, ısınan havayı dışarı atmak için, bilgisayar çalıştığı sürece çalışan bir fan bulunur. Anakat, sabitdisk, cd-rom, disket sürücü gibi parçalara güç sağlamak için güç kaynağından çıkan konnektörler bulunur. Ana kartın konnektörü diğerlerinden büyüktür. Diğer donanın birimleri için 4 veya 5 tane konnektör bulunur.

Ölçme – Değerlendirme

1)       Port ne demektir?

2)       Paralel Port ile Seri port arasında ne fark vardır?

3)       Bir bilgisayarda kaç tane seri port bulunur?

4)       LPT portu ne için kullanılır.

5)       En yavaş genişleme yuvası hangisidir?ü

6)       Günümüzde kullanılan genişleme yuvaları hangileridir?

7)       AGP yuvasının ISA ve PCI dan  farkı nedir?

8)       Kasa içindeki güç kaynağının görevi nedir?

Ç) Dış donanım birimleri:

1-       Klavyelerin yapıları, çeşitleri ve çalışma prensipleri: Klavye temel giriş birimidir. Bilgi girişi yapılır.

a) Klavyelerin çalışma şekilleri: Klavye, üzerindeki tuşlar ile kullanıcının bilgisayara sinyal göndermesini sağlar. İçerisinde basit bir işlemci ve bellek bulunur. Bir tuşa basıldığında, tuşun bağlı bulunduğu elektronik devre harekete geçerek hangi tuşa basıldığını bilgisayara iletir. Bunu da sinyal göndererek yapar. Sinyali alan mikroişlemci yapılması gerekeni yapar.

Klavye üzerindeki bazı tuşların işlevleri:

Shift: Büyük harfle yazmayı ve Bazı tuşlar üzerindeki ikincil karakterleri çıkartmayı sağlar.

Ctrl: Diğer tuşlarla birlikte kullanılır. Özel görevleri vardır

Alt Gr: Tuşlar üzerindeki üçüncül karakterlerin kullanılmasını sağlar.

Insert: Harf aralarına yeni kelimeler sıkıştırır.

Print Screen: Basıldığında ekranı hafızaya alır.

Scroll Lock: İmleç tuşları kullanıldığında satırların hareketini sağlar.

Pause: İşlemi herhangi bir tuşa basana kadar durdurur.

b) Klavye konnektörleri: AT ve ATX anakartlara takılan klavyeler farklıdır. Her iki klavyeyi dönüştürmek için konnektörler vardır. ATX anakartlara takılan klavyelere PS/2 denmektedir. Eski tip klavyeler ise AT klavyelerdir.

c) Klavyelerin sınıflandırılması: Klavyeler düğmelerin sıralanışına göre iki çeşittir.

1) Q Klavye: En çok kullanılan klavye modelidir. Harfler İngiliz diline göre dizayn edilmiştir.Q klavye kendi içersinde İngilizce ve Türkçe olmak üzere 2 ye ayrılır.

2) F Klavye: Harfler Türk alfabesine göre dizayn edilmiştir. Daktilo klavyesi olarak da bilinir. Türkçede çok kullanılan harfleri simgeleyen tuşlar, parmakların kolay ulaşabileceği yerlere yerleştirilmiştir.

3) Kablosuz klavyeler: Infa-Red alıcı verici ilişkisine dayanarak çalışırlar. Alıcının kablosu bilgisayarın PS/2 klavye girişine takılır. Klavye ile alıcı birbirini görecek şekilde yerleştirilmelidir.

Bağlantı noktalarına göre 3 çeşit klavye vardır. AT anakartlarda, AT klavyeler, ATX anakartlarda PS/2 ve USB klavyeler.

Ölçme – Değerlendirme

1) Klavye nedir?

2) Klavyelerin çalışma prensibini anlatın?

3) Scroll Lock tuşu ne işe yarar?

4) Bağlantı noktasına göre kaç çeşit klavye vardır?

5) Harf sıralanışına göre kaç çeşit klavye vardır?

2- VDU (Video Display Unit, Ekran) Yapıları, Çeşitleri ve Çalışma Prensipleri

Ekran, görüntüleri oluşturan ve kullanıcıya sunan bir araçtır. İki tür ekran vardır. Bunlar; katot ışınlı monitör (CRT) ve Likit kristal (LCD) monitörlerdir.

a) CRT Monitörler: CRT, elektron hareketini kolaylaştırılmak için havası alınmış tüpten ibarettir. Renkli monitörlerde 3 adet katot (elektron tabancası) bulunur. Bunlar yeşil, mavi ve kırmızıdır. Elektron tabancası ekranın camında bulunan bir fosfor tabakasına ateş eder. Elektron fosfora çarptığında onu parlatır. Ama bu parlaklık uzun sürmez. Bu nedenle bu işlemin sürekli yapılması gerekir. Buna tazeleme denir, tazeleme işlemi satır satır yapılır.

Monitör büyüklüğü inç olarak ifade edilir. Yaygın olarak 15 ve 17 inçlik monitörler kullanılır.

Ekranların tazeleme hızı genellikle 50 ile 90 Hz arasındadır.

b) LCD Monitörler: bu monitörler daha çok taşınabilir bilgisayarlarda kullanılırlar. Çünkü hacimleri ve ağırlıkları oldukça azdır. Ayrıca CRT monitörlere göre çok düşük güç harcarlar. LCD monitör plastik bir tabaka içindeki sıvı kristalin ışığı yansıtması ilkesine dayalı olarak çalışır.

3- Yazıcıların yapıları ve Çeşitleri: Bilgisayarda yapılan çalışmaları kâğıda aktarmak için kullanılan çıkış birimidir. Yazıcılar genellikle LPT portunu kullanırlar. Son zamanlarda üretilen yazıcılar ise USB portunu kullanmaktadırlar.

Yazıcı çeşitleri:

1: Nokta Vuruşlu Yazıcı:  Bu yazıcılar baskı işlemi için mürekkep emdirilmiş bir kumaşa iğnelerin vuruş yapması prensibine dayanır. Daktilo mantığına çok benzer. Baskı kalitesi düşük ve çok ses yapar. Ayrıca baskı hızı da oldukça düşüktür. Günümüzde ofis ortamlarında fatura basımı için kullanılmaktadır.

2: Mürekkep Püskürtmeli Yazıcılar: Günümüzde en yaygın kullanılan yazıcılardır. Renkli çıktı verebilir. Ayrıca hızlı, baskı kalitesi yüksek ve sessiz çalışırlar. Bu yazıcılar kâğıda mürekkep püskürtme prensibi ile çalışırlar.

3: Lazer Yazıcılar: Bu yazıcılarda yazdırma işlemi fotokopi makinelerine benzer.  Toz haline getirilmiş mürekkebin kâğıt üzerine ısıtılarak yapıştırılması prensibi ile çalışır. Baskı kalitesi ve hızı diğer yazıcılardan çok daha iyidir.

Ölçme – Değerlendirme

1) Monitörler niçin kullanılır?

2) CRT monitörlerin çalışma prensibi nasıldır?

3) LCD monitörlerin çalışma prensibi nasıldır?

4) CRT ile LCD monitörleri kıyaslayın?

5) Yazıcılar niçin kullanılır?

6) Günümüzde kullanılan yazıcı çeşitleri nelerdir?

7) Üç tür yazıcıyı kıyaslayın? Her birinin üstün özelliklerini söyleyin?

4- Modemin Yapısı, Çeşitleri ve Çalışma Prensipleri

Telefon hattını kullanarak İnternet’e bağlanmak için faks- modem kartına ihtiyacımız vardır. Faks modem kartını sadece İnternet2e bağlanmak için kullanmayız. Bunun yanında bilgisayardan telefon görüşmesi yapmak için ve bilgisayardan faks çekmek içinde kullanılır.

Faks modem kartı, bilgisayar ile telefon hattı arasında sinyal çevirimi görevini yapar. Bilgisayar dijital sinyal ile çalışır. Telefon hattı ise analog sinyal ile çalışır. Telefon hattından gelen analog sinyali bilgisayarın anlayacağı dijital sinyale çevirir. Aynı şekilde bilgisayardan gelen dijital sinyali analog sinyale çevirir. 

Faks modem kartları iki çeşittir.

Internal (Dâhili ) Faks modem kartları: Bu tür kartlar bilgisayar kasasının içindedir. PCI slotlarına takılırlar.

External (Harici) Faks Modem kartları:  Bu tür modemler ise kasanın dışında başlı başına bir sistemdir. Bilgisayara seri porttan (COM) bağlanırlar. Bilgisayar kasasında boş PCI slotu kalmadığında External modemler kullanılabilir.

Faks modem kartlarının hızı bps (bit per second – saniyedeki bit sayısı) ile ifade edilir. Günümüzde 56.600 bps’lık modemler kullanılmaktadır. Bunlara genellikle 56 K’lık modemler denir.

5- Işıklı Kalemin yapıları, çeşitleri ve çalışma prensipleri: Işıklı kalem, noktaları ve klikleri ekran üzerinden bilgisayara aktarmak için kullanılan giriş birimidir.

Işıklı kalem, kâğıda çizer gibi ekran üzerinde çizdiğimiz resimleri bilgisayara aktarmamızı sağlar.

Kurulumları ve kullanımı çok basittir.

Ölçme – Değerlendirme

1) Faks modem kartı ile neler yapılabilir?

2) Faks modem kartının çalışma mantığı nedir?

3) Kaç tür faks modem kartı vardır? Açıklayın.

4) Internal ve External modemler arasındaki fark nedir?

5) External modemler bilgisayara nasıl bağlanır?

6) Işıklı kalem nasıl kullanılır? Avantajları nelerdir?

6-      Örneksel Sayısal Dönüştürücü: Bu birimler özellikle mühendislik alanında analog haritaları dijital ortama aktarmak için kullanılır. Genellikle COM portudan bilgisayara bağlanırlar.

7-      Fare Yapıları, Çeşitleri ve Çalışma Prensipleri: Klavyeden sonra en çok kullanılan giriş birimidir. Çalışmalarımızı daha hızlı ve kolay yapmak için kullanılır.

Farenin temel çalışma prensibi, kullanıcı fareyi eli ile hareket ettirir, fare bu hareketin yönünü ve miktarını bilgisayara iletir, bilgisayar ise gelen bilgiye göre işlem yapar. Fareler hareket algılama methodu bakımından ikiye ayrılır. Bunlar;

Mekanik: Bu tür farelerin altında bir top vardır. Bu topa temas eden birbirine dik iki silindir vardır. Fare hareket ettikçe top yuvarlanır ve kendisine değen silindirleri çevirir. Fare içindeki elektronik aksam silindirlerdeki bu hareketi algılayarak bilgisayara iletir. Fare iççindeki bu silindirler zamanla toz toplar ve farenin hareketini zorlaştırır. Bu durumda biriken  tozları temizlemek sorunu giderir.

Optik Fareler: Bu tür farelerde hareket eden herhangi bir parça yoktur. Farenin altında optik bir göz bulunur ve buradan çıkan ışık demetlerinin geri dönüşüne göre hareket algılanır. Günümüzde optik fareler daha yaygın olarak kullanılmaktadır.

Diz üstü bilgisayarlarda parmağı üzerinde hareket ettirilerek kullanılan TouchPad ler vardır.

Fareler üzerinde genellikle 2 tuş ve tekerlek bulunur. Bu tuşların genel kullanımı şu şekildedir. Sol tuş seçme ve çalıştırma, sağ tuş ise kısayol mönüsünü açmak için kullanılır. Tekerlek ise ekranı aşağı veya yukarı kaydırmak için kullanılır.

Bağlantı şekline göre 3 tür fare vardır. Seri porttan bağlanan seri fareler. Bunlar günümüzde pek kullanılmamaktadır. PS/2 bağlantılı fareler. Ve USB bağlantılı fareler.

Kablosuz fareler klavyelerdeolduğu gibi bir alıcı ile çalışır. Fare ile alıcısı arasında fazla mesafe olmamalıdır. Alıcı PS/2 veya USB bağlantı noktasından bilgisayara bağlanır. Farede ise pil kullanılır.

8- Optik okuyucunun yapısı, çeşitleri ve çalışma prensipleri:

Kurşun kalem ile işaretlenmiş kağıtları okuyabilen giriş birimleridir. Bu sistemler programlanması kolay bir yazılım ile birlikte gelir. Bu sayede okuma esnasında oluşan hatalar sonradan düzeltilebilir. Üniversite sınavı cevap kağıtları bu birimler ile değerlendirilmektedir.

9- Joyistikin yapıları, çeşitleri ve çalışma prensipleri:

Bilgisayardaki bazı oyunların daha rahat ve gerçeğe yakın oynayabilmek için kullanılan birimlerdir.  Bir bilgisayara iki joyistik bağlanarak iki kişinin karşılıklı oyun oynaması sağlanabilir.

Joyistik, bilgisayara game port adı verilen bağlantı noktasından bağlanır. Bu port genellikle ses kartlarının üzerinde bulunur. İki joyistik bağlamak istediğimizde, 8 bitlik bir joyistik ara birimi kullanılmalıdır.

10- Manyetik Kart Okuyucunun Yapısı Çeşitleri ve Çalışma prensipleri:

Mağaza ve büyük marketlerde kullanılan ve barkod okuyucu olarak da adlandırılan basit yapılı tarayıcılardır.

Mağazadaki her ürünün kendine ait bir kodu bulunmaktadır. Bu kod ürün üzerinde dikey çubuklarla gösterilir. Bu çubuklar yalnızca barkod okuyucu tarafından okunabilir.

Barkod okuyucu ürün üzerindeki kodu okuduktan sonra o ürüne ait bilgileri fatura üzerine yansıtır.

Barkod okuyucular bilgisayara, birlikte gelen bir kablo aracılığı ile takılır. Genellikle klavye ile aynı yuvayı kullanır.

Ölçme – Değerlendirme

7-       Optik okuyucular hangi amaçlar için kullanılabilir.

8-       Joyistik niçin kullanılır?

9-       Bir bilgisayara iki joyistik nasıl bağlanır?

10-    Barkod okuyucular niçin kullanılır.

BÖLÜM 2 : BİLGİSAYAR MONTAJI

Bilgisayarın montajına başlamadan önce tüm bileşenler kutularından çıkarılarak geniş bir masanın üzerine birbirine değmeyecek şekilde yerleştirilir. Montaj işlemi için bir yıldız tornavida ve karga buruna ihtiyacımız olacaktır.

1- Bilgisayar kasasının hazırlanması : Bilgisayar kasasının yanındaki iki kapak çıkartılır.Kasanın içindeki yardımcı bileşenler dışarı çıkarılır. CD-RON gibi birimleri yerleştirileceği yerdeki kapaklar çıkarılır. Kasanın arkasındaki demir plakalardan ihtiyacımız olanları sökeriz.

2- Mikroişlemcinin montajı : CPU’nun anakart üzerine montajı anakart üzerinde bulunan CPU mimarisine göre gerçekleştirilir. Başlıca CPU mimarileri SOKET 7 ve SLOT’ dur. Günümüzde SOKET 7 mimarisi kullanılmaktadır. Mikroişlemcinin montajı aşağıdaki gibi yapılmalıdır.

a-       Anakart üzerinde bulunan CPU soketinin mandalı kaldırılır.

b-       CPU’nun köşeli kısmı CPU soketinin köşeli kısmına gelecek şekilde zorlamadan yerleştirilir.

c-       CPU soketinin mandalı indirilerek CPU’

CPU fanının montajı: CPU’nun ısısını düşürmek için CPU üzerine fan takılır. Fan üzerindeki tırnaklar, CPU yuvasına geçirilerek fanın montajı yapılır. Burada unutulmaması gereken fanının güç kablosunun takılmasıdır. ATX anakartlarda CPU fanı elektriği anakarttan almaktadır. Eski tip anakartlarda ise, elektrik güç kaynağından sağlanmaktadır.

Ölçme – Değerlendirme

11-    Bilgisayarın montajına başlamadan  önce yapmamız gereken hazırlıklar nelerdir?

12-    Kasanın montaja hazırlanması için neler yapılır?

13-    Mikroişlemcinin montajı sırasında nelere dikkat etmeliyiz?

14-    CPU fanı niçin kullanılmaktadır?

3- Belleklerin Montajı : Günümüzde en çok SD RAM ve DDR RAM kullanılmaktadır. RAM bellekleri ana karta monte ederken, RAM yuvalarının kenarındaki tırnaklar açılır ve RAM yuvaya oturtularak tırnakların kendiliğinden kapanması sağlanır.

4- Ana Kartın Montajı : Ana kartı kasaya monte etmek için kullanılan ara rondelalar ve vidalar kasa ile birlikte gelir.

Tipik kasa vidası, hem kasa kapaklarının hem de kartların kasaya monte edilmesi için kullanılırlar. Ana kartın montajı ve sürücülerin sabitlenmesi için kullanılan vidalar daha incedir.

Ara rondelalar kasaya vidalanırlar. Anakart bunların üzerine oturtularak vidalarla sabitlenirler.

Jumper, iki temas noktasını birbirine bağlayarak devreyi tamamlayan metal bir köprüdür. Jumperlar genellikle sürücülerin master ve slave ayarlarını yapmak için kullanılırlar.

Ana kart ara rondelalar ve vidalarla, portlar kasanın arkasına gelecek şekilde kasaya monte edilir. Günümüzde kullanılan ana kartlarda başka işlem yapmaya gerek yoktur. Eski model anakartlar da  işlemci hızını anakart üzerindeki jumperlar ile veya DIP SWITCH ile ayarlamak gerekir.

Ölçme – Değerlendirme

1-       RAM Belleklerin montajında neye dikkat etmeliyiz?

2-       Ana kartı kasaya monte etmek için kullanılan ara parçalar nelerdir?

3-       Jumper niçin kullanılır?

4- Anakartın montaj işlemini sıra ile anlatın.

5- Sürücülerin Montajı :

1- Sabit Disk : Sabit disklerle CD/DVD sürücülerin büyük çoğunluğu IDE standardındadır. SCSI standardı ise genellikse sunucularda kullanılır. SCSI, IDE’ ye kıyasla daha pahalıdır. Bu nedenle IDE kullanımı daha yaygındır.

Ana kartlarda genellikle 2 IDE konnektörü bulunur. Bunlar; Primary (birincil) ve Secondary (ikincil) IDE’ dir. Her bir IDE konnektörüne 2 sürücü bağlanabilir. Böylece bir bilgisayara en fazla 4 sürücü bağlanabilir. Bilgisayara tek sürücü bağlanacak ise master (single) olarak ayarlamak gerekir.öte yandan aynı konnektöre 2 sürücü bağlanacak ise biri master diğeri slave olmalıdır. Bu ayarlamalar için sürücü üzerindeki jumperlar kullanılır.

Ana karta bağlanto 40 iğneli yassı bir kablo ile yapılır. Üzerinde 3 konnektör vardır. Biri ana karta diğer ikisi sürücüler içindir.

Genelde sürücülerin üzerindeki etikette gerekli jumper ayarları gösterilir.

IDE Kablosunun sürücülere ve ana karta bağlanması:

Her IDE kablosunda 3 konnektör bulunur. Bunlardan biri ana kart üzerinde bulunan IDE1 veya IDE2 konnektörüne, renkli taraf 1 yazılı yere gelecek şekilde bağlanır. IDE kablosunun sürücülere bağlantı şekli ise, her zaman kablonun renkli tarafı güç kablosuna bakacak şekilde bağlanmalıdır.

2- Disket Sürücü : Flopy kablosu 34 iğnelidir. Flopy ve IDE kablolarının bir kenarında kırmızı çizgi vardır.  Kablonun sürücüye montajı sırasında bu çizgi flopy sürücülerde de güç kablosuna yakın olacak şekilde takılmalıdır. Disket sürücünün kablosu ters bağlandığında, disket sürücünün ışığı sürekli yanar ve çalışmaz. Bu durmda kablo hemen doğu olarak takılmalıdır.

3- CD-ROM sürücü : IDE kablosu ile ana karta bağlanır. CD-ROM sürücünün jumper ayarı kullanılmakta olan IDE kablosuna göre master yada slave olarak ayarlanır. Kablonun renkli kısmı güç kablosuna bakacak şekilde takılır.

CD-Writer ve DVD-ROM’ un bilgisayara bağlantısı  CD-ROM gibi yapılır.

Ölçme – Değerlendirme

5-       Sürücülerin montajı için günümüzde en çok kullanılan standart hangisidir?

6-       IDE kablosunun yapısını kısaca anlatın.

7-       IDE kablosundaki renkli şerit ne anlama gelmektedir?

8-       1 IDE kablosuna kaç sürücü bağlanabilir?

9-       Ana kartda kaç tane IDE konnektörü bulunur?

10-    Bir bilgisayara en fala kaç sürücü bağlanabilir?

11-    Master ve Slave kavramlarını açıklayın.

12-    Disket sürücünün montajını kısaca anlatın.

13-    CD-ROM’un montajını kısaca anlatın.

14-    Bir bilgisayara sabit disk, CD-ROM ve CD-Writerın montajı nasıl yapılşmalıdır?

15-    Bir bilgisayara 2 sabit disk, CD-ROM ve CD-Writer nasıl bağlanmalıdır.